Zgodnie z 80-letnim traktatem, Stany Zjednoczone i Meksyk dzielą się wodami rzek Kolorado i Grande. Jednak ze względu na dotkliwą suszę i wysokie temperatury, Meksyk nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań dotyczących dostaw wody, co budzi obawy o jego zdolność do spełnienia ustalonych zobowiązań.

Niektórzy meksykańscy politycy twierdzą, że nie mogą dostarczać czegoś, czego nie mają.

Sytuacja jest szczególnie trudna dla rolników z południa Teksasu, którzy również borykają się z niedoborami z powodu braku opadów deszczu. Twierdzą oni, że brak wody pochodzącej z Meksyku pogłębia kryzys i zagraża przyszłości rolnictwa w tym regionie. Przywódcy Teksasu wezwali rząd Bidena, aby uzależnił pomoc dla Meksyku od rozwiązania problemu deficytu wodnego.

Oba kraje przygotowują się na kolejne długie i gorące lato, mając nadzieję, że burze pomogą uzupełnić rzeki dotknięte suszą w Meksyku. Jednak eksperci ostrzegają, że poleganie wyłącznie na strategiach krótkoterminowych, takich jak „tańce deszczu”, jest ryzykowne w obliczu długoterminowego problemu.

Zgodnie z traktatem ustanowionym w 1944 roku, Meksyk ma obowiązek dostarczyć 2,15 miliarda metrów sześciennych wody do Stanów Zjednoczonych co pięć lat z rzeki Grande. W zamian Stany Zjednoczone muszą dostarczać Meksykowi 1,85 miliarda metrów sześciennych wody rocznie z rzeki Kolorado.

Obecnie Meksyk znacznie opóźnia się w realizacji swoich zobowiązań, jak zauważyła Maria Elena Giner, komisarz USA w Międzynarodowej Komisji Granicznej i Wodnej, która nadzoruje ten traktat.

Rzeka Grande, znana w Meksyku jako Río Bravo, jest jedną z największych rzek Ameryki Północnej, biegnącą przez około trzy tysiące kilometrów od Gór Skalistych w Kolorado, przez trzy stany USA i pięć stanów Meksyku, aż do Zatoki Meksykańskiej.

Wielu lat nadmiernego wydobycia wody, aby zaspokoić potrzeby rolników i rosnącej populacji, w połączeniu ze wzrostem temperatur i suszą spowodowaną zmianami klimatycznymi, teraz przynosi efekty.

Maria Elena Giner, komisarz USA w Międzynarodowej Komisji Granicznej i Wodnej, wyjaśnia, że nieprzewidywalność rzeki jest powodem, dla którego zobowiązania Meksyku są oparte na cyklach pięcioletnich, a nie rocznych. „Zawsze będą okresy deficytu i nadwyżki” – skomentowała.

Wiele czynników przyczynia się do tego kryzysu. Zapotrzebowanie na wodę wzrosło wraz z rozwojem wzdłuż rzeki Grande. Wprowadzenie Północnoamerykańskiego Układu Wolnego Handlu (NAFTA) w 1994 roku spowodowało znaczny wzrost liczby farm i fabryk w Meksyku, z których wiele produkuje na rynki USA i Kanady. Obie strony granicy doświadczyły urbanizacji i wzrostu populacji.

Jednocześnie zmiany klimatyczne nadal zwiększają częstotliwość i intensywność susz oraz podwyższonych temperatur. „Są traktaty stworzone dla stabilnego klimatu, które teraz są stosowane w klimacie, który nie jest stabilny”, zauważył Rueda.

Sytuacja jest krytyczna dla obu krajów. Woda z Meksyku jest przechowywana w zbiornikach Falcon i Amistad, które przecinają granicę i zaopatrują domy oraz gospodarstwa rolne. Zbiorniki te działają na historycznie niskim poziomie: w połowie czerwca Amistad miał mniej niż 26% swojej pojemności, a Falcon tylko 9,9%.

Brian Jones, rolnik z doliny Teksasu wzdłuż rzeki Grande, ostrzegł, że rolnicy stają w obliczu zbliżającego się lub obecnego niedoboru wody. Uprawia on bawełnę, kukurydzę, sorgo i soję nawadnianą w hrabstwie Hidalgo w Teksasie i jest członkiem rady Texas Farm Bureau.

Zmniejszone dostawy wody z Meksyku, w połączeniu z niedoborem opadów w regionie, stanowią znaczące zagrożenie dla sektora owoców cytrusowych w stanie, stwierdził Jones. Jednak sytuacja jest jeszcze bardziej dramatyczna dla przemysłu cukrowego. „Przemysł cukrowy w Teksasie skończył się i nigdy nie wróci” – ubolewał.

Jednak niedobór wody nie dotyka tylko jednej strony granicy. Meksyk zmaga się z najdotkliwszą i najpoważniejszą suszą od 2011 roku, która dotyka prawie 90% kraju. Problem wody staje się coraz bardziej palący, a obawy, że wiele miast, w tym Meksyk, może zbliżać się do „dnia zero”, kiedy nie będzie wody w kranach, są coraz większe.

Sytuacja w północnym Meksyku jest niezwykle poważna. Victor Magaña Rueda, klimatolog z Narodowego Autonomicznego Uniwersytetu Meksyku, podkreślił, że skutki są widoczne na alarmująco niskich poziomach tam, a nawet w wodach gruntowych w tym regionie.

Od lutego cały stan Chihuahua cierpi z powodu suszy, a dane z końca maja wskazują, że prawie 40% stanu doświadcza „wyjątkowej suszy”, czyli najcięższej klasyfikacji. Salvador Alcántar, kongresmen w Chihuahua, poinformował, że nie spadła ani jedna kropla deszczu od ponad ośmiu miesięcy. Podkreślił, że zmiany klimatyczne to trwała rzeczywistość, z którą należy nauczyć się sobie radzić. Wody rzeczne i gruntowe szybko zanikają, a rolnicy zmagają się z trudnościami od lat, jak wyjaśnił Alcántar.

Napięcia w regionie osiągnęły punkt krytyczny w 2020 roku, kiedy rząd meksykański zdecydował się uwolnić wodę z jednej z tam w Chihuahua, aby wypełnić swoje zobowiązania dotyczące podziału wody. To wywołało gwałtowne protesty wśród rolników, kulminujące w tragicznym starciu, w którym kobieta została śmiertelnie postrzelona przez Gwardię Narodową.

Chihuahua stoi przed nowymi wyzwaniami. Meksykański poseł Alcántar wyraził obawy dotyczące braku wody, realistycznie pytając, jak mogą wypełnić zobowiązania traktatu, jeśli nie ma dostępnej wody. Zaznaczył, że nikt nie może być zmuszony do dostarczania czegoś, czego nie ma.

Pełna renegocjacja traktatu jest mało prawdopodobna. Zamiast tego, zmiany są zazwyczaj wprowadzane poprzez noty uzgodnione między krajami. Noty te mogą obejmować wszystko, od dzielenia się danymi po dostosowanie dostaw wody.

Dyskusje na temat nowej noty mającej na celu uczynienie dostaw wody z Meksyku bardziej niezawodnymi utknęły pod koniec zeszłego roku, podczas gdy Meksyk skupiał się na swoich wyborach. Wraz z objęciem prezydentury przez klimatolog Claudię Sheinbaum w październiku, negocjacje znów wróciły na stół, jak doniosła Maria Elena Giner, komisarz USA w Międzynarodowej Komisji Granicznej i Wodnej. Giner stwierdziła, że poproszono Meksyk o jasny plan, jak zamierzają poradzić sobie z obecnym deficytem wodnym.

Ta sytuacja uwidacznia złożony konflikt bez wyraźnych zwycięzców, w którym zarządzanie i podział zasobów wodnych musi być starannie zbalansowane, aby zapewnić stabilność obu regionom.